Dieta bezglutenowa — dla kogo?

Dieta bezglutenowa stanowi obecnie przedmiot wielu badań i kontrowersji, co jest spowodowane zarówno doniesieniami sugerującymi znaczenie glutenu w mechanizmie wielu chorób, jak i agresywnym marketingiem i promowaniem diety bezglutenowej w środkach masowego przekazu😊

O co chodzi z tym glutenem?

Gluten jest kompleksem białek, głównie gliadyn i glutenin, które zawarte są w zarodku ziaren pszenicy, a także innych zbożach. Wyróżnia go duża sprężystość, elastyczność i kleistość. Właśnie dzięki tym właściwościom możemy cieszyć się pulchnymi i puszystymi wypiekami. Gluten na szeroką skalę jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym. Znajduje się m.in. w pieczywie, makaronach, ciastkach, kaszach. Wszędobylski gluten stanowi także dobry nośnik aromatu i jest dodawany jako wypełniacz do wielu produktów, np. wędlin, serów, słodyczy, przypraw.

Kto powinien wyeliminować gluten z diety i dlaczego?

Dla niektórych z Nas gluten jest bardzo niebezpieczny. W literaturze można wyróżnić trzy zasadnicze nieprawidłowe reakcje na gluten: autoimmunologiczną, immunologiczną i etiologię niewyjaśnioną (rys 1). Niektórzy eksperci sugerują, że zastosowanie diety bezglutenowej może być korzystne u części osób z zespołem jelita drażliwego, zaburzeniami związanymi z autyzmem, schizofrenią, stwardnieniem rozsianym i innymi chorobami psychicznymi oraz neurologicznymi. Uważa się także, że możliwe jest jej zastosowanie u pacjentów ze schorzeniami, takimi jak autoimmunologiczne choroby tarczycy, choroba Addisona, czy cukrzyca typu 1. Prawidłowo zbilansowana dieta bezglutenowa jest pełnowartościowa, jednak istnieje możliwość popełniania błędów żywieniowych przez osoby stosujące ją bez odpowiedniej staranności. Decyzja o przejście na dietę bezglutenową powinna być skonsultowana z lekarzem i poparta odpowiednią diagnostyką. Warto zwrócić uwagę, że samodzielne wykluczenie glutenu może uniemożliwić późniejszą diagnostykę celiakii.

Rys.1. Nieprawidłowe reakcje organizmu na gluten

Celiakia jest chorobą, w której dochodzi do nieprawidłowej reakcji na spożyty gluten u osób genetycznie predysponowanych. Spożycie glutenu prowadzi do nieodpowiedniej odpowiedzi immunologicznej i skierowania limfocytów T przeciw transglutaminazie tkankowej. Skutkuje to zanikiem i uszkodzeniem kosmków jelitowych, a także zmniejszeniem szczelności połączeń międzykomórkowych i zwiększeniem przepuszczalności bariery jelitowej. Taki mechanizm działania sprawia, że manifestacja objawów w tej chorobie ma miejsce nie tylko ze strony przewodu pokarmowego, ale także innych narządów, co w znaczący sposób może utrudniać postawienie właściwej diagnozy. U osób chorujących na chorobę trzewną niewyłączenie glutenu z diety może skutkować występowaniem biegunek, bólów brzucha, niedożywienia, anemii, zmian skórnych, a nawet objawów ze strony układu nerwowego (rys 2). Dla pacjentów, u których zdiagnozowano chorobę trzewną, jak dotąd istnieje tylko jedna metoda leczenia - dieta bezglutenowa, która powinna być stosowana przez całe życie od momentu postawienia diagnozy. Taka dieta zakłada eliminację każdej żywności, napojów, a nawet leków zawierających pszenicę, żyto i jęczmień.

Rys 2. Objawy celiakii

Alergia na pszenicę — alergia na gluten jest nadal mało znana i rzadziej rozpoznawana, w przeciwieństwie do alergii na białka nieglutenowe pszenicy. Alergia na pszenicę może objawiać się reakcjami skórnymi, dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego i układu oddechowego. W patogenezie tej choroby największą rolę odgrywają przeciwciała IgE. Reakcja natychmiastowa na gluten może się ujawniać wymiotami, biegunką, pokrzywką skórną, nieżytem nosa, skurczem oskrzeli, a nawet wstrząsem anafilaktycznym. Reakcja typu późnego zwykle występuje pod postacią biegunki lub zaostrzenia atopowego zapalenia skóry. Diagnostyka alergii na pszenicę polega na przeprowadzeniu testów skórnych. Najbardziej wiarygodna jest jednak eliminacja glutenu z diety, a następnie prowokacja glutenem. Przed wprowadzeniem diety bezglutenowej należy upewnić się, że występowanie objawów nie wynika z celiakii. Szacuje się, że większość chorych z celiakią nietypową oraz z alergią na pszenicę nie jest prawidłowo zdiagnozowana. Dane epidemiologiczne dotyczące występowania alergii na pszenicę są niespójne i kształtują się na poziomie 0,4 – 9% populacji.

Nadwrażliwość na gluten niezwiązana z celiakią (non-​coeliac gluten sensitivity, NCGS) jest pojęciem stosunkowo nowym, a opinie naukowców o niej są sprzeczne. Wiele kontrowersji budzi specyficzna grupa pacjentów, która wykazuje objawy podobne do celiakii, jednak nie występuje u nich charakterystyczny zanik kosmków. Nadwrażliwością na gluten określa się nietolerancję glutenu u osób, u których wykluczono celiakię (badania serologiczne i badanie histopatologiczne), jak również alergię, a mimo to spożycie glutenu powoduje objawy niepożądane. Dolegliwości mogą przybierać postać bólu brzucha, głowy, wysypki, uczucia ciągłego zmęczenia, osłabienia, senności, objawów dyslektycznych, biegunki, zaparć, wymiotów, niedokrwistości, bólu i drętwienia kończyn, zapalenia języka, a także nieuwagą czy nadpobudliwością. Objawy pojawiają się zwykle w ciągu kilku godzin lub dni po spożyciu glutenu. Związek przyczynowo skutkowy spożycia glutenu z występowaniem objawów najlepiej sprawdzić testem prowokacji. Badania genetyczne nie mogą wykluczyć, ani też potwierdzić nadwrażliwości, nieobecne są także przeciwciała klasycznie występujące w celiakii. Brak jest kryteriów diagnostycznych NCGS, a rozpoznanie stawia się na podstawie poprawy stanu zdrowia po zastosowaniu diety bezglutenowej oraz jego pogorszenia po ponownym wprowadzeniu tego białka do diety. Dane epidemiologiczne dla tej jednostki chorobowej są niespójne. Jej częstość występowania szacuje się na 0,5 – 6 %. Jest ona diagnozowana od wczesnego dzieciństwa, po późną starość, natomiast szczyt zachorowania przypada na 4. i 5. dekadę życia. Warto także zwrócić uwagę na fakt, że wśród osób dorosłych NCGS występuje sześciokrotnie częściej wśród płci żeńskiej.

Dieta bezglutenowa u osób zdrowych

Dieta bezglutenowa jest coraz częściej stosowana przez osoby zdrowe. Istnieje wiele przyczyn tego zjawiska, między innymi przeświadczenie, że dieta bezglutenowa może być dobrym sposobem na redukcję masy ciała. Bardzo rozbudowane są działania marketingowe promujące produkty bezglutenowe oraz aktualnie pojawiające się informacje pseudonaukowe. Przy aktualnym stanie wiedzy należy stwierdzić, że nie ma podstaw do eliminacji glutenu u osób zdrowych. Nieumiejętne wprowadzenie diety bezglutenowej może się przyczyniać do niekorzystnych zmian w strukturze spożycia energii, makroskładników oraz witamin i składników mineralnych.

Podsumowując, dieta bezglutenowa nie powinna być stosowana profilaktycznie u osób zdrowych, a osoby wykazujące objawy nietolerancji glutenu lub cierpiące na określone schorzenia nie powinny wdrażać jej bez konsultacji z lekarzem i odpowiedniej diagnozy.

Jeżeli jesteś na diecie bezglutenowej śmiało możesz sięgać po nasze produkty. W naszym zakładzie produkujemy tylko żywność bezglutenową i wegańską. Bardzo restrykcyjnie weryfikujemy dostawców surowców, żeby wykluczyć ryzyko zanieczyszczenia krzyżowego glutenem.

Zapraszamy serdecznie do zakupu naszych produktów stworzonych dla Ciebie i Twoich potrzeb!

New Mountain Team 💚

Piśmiennictwo

Michałowska J., Pastusiak K., Bogdański P.: Kontrowersje wokół glutenu, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, tom 8, nr 3, 103 – 111.
Dittfeld A., Gwizdek K., Parol D., Michalski M.: Dieta bezglutenowa – charakterystyka grup docelowych, Postepy Hig Med Dosw (online), 2018; 72: 227 – 239.